چرا تعویض روغن موتور مهم است؟
روی این کره خاکی، هرچیزی که «مصرفی» باشد، تاریخ انقضا هم دارد؛ از مواد خوراکی و طبیعی بگیرید تا مواد صنعتی و شیمایی مثل لاستیک خودرو و حتی روغن موتور خودرو.
همانطور که در تصویر زیر نیز مشاهده می‌کنید، روغن موتورها در قلب خودرو جریان دارند چراکه وظیفه اصلی‌شان، خنک‌سازی، تصفیه‌سازی (پاک‌کنندگی)، آب‌بندی و حتی روان‌سازی است. بنابراین طبیعی است که بعد از مدتی استفاده، خواص روز اول‌شان را از دست بدهند.
یکی از مهم‌ترین خواصی که به مرور زمان در روغن موتور خودروها تغییر می‌کند، ویسکوزیته یا همان گرانروی (غلظت روغن موتور) است که در مقاله راهنمای خرید روغن موتور، درباره آن صحبت کردیم.
روغن موتورها بعد از مدتی استفاده، غلظت‌شان بیشتر و بیشتر می‌شود. به خصوص اینکه روغن‌ها، ذرات فلزی یا براده‌های آهنی یا هر ناخالصی درون اجزای موتور را به خودشان جذب می‌کنند و همین موضوع، در افزایش غلظت آنها، تاثیر مستقیم دارد.
روغن موتوری که حالت استانداردش را از دست می‌دهد، نه برای خنک‌سازی مناسب است و نه می‌تواند روان‌سازی قطعات را به خوبی انجام دهد. این حالت، چیزی شبیه رگ‌های گرفته در بدن انسان است. همانطور که رگ‌های گرفته، فشار زیادی به قلب می‌آورند، روغن موتور نامناسب هم فشار زیادی به مجموعه پیشرانه خودرو وارد می‌کند؛ فشاری که ممکن است باعث افزایش دمای قطعات، افزایش اصطکاک قطعات و نهایتا از کار افتادن موتور، ختم شود.
زمان مناسب تعویض روغن موتور
تعویض روغنی‌ها معمولا می‌گویند که زمان مناسب برای تعویض روغن موتور، هر 5000 کیلومتر یا هر 3 ماه یکبار (هرکدام زودتر فرا برسد) است. باید بگوییم که حرف درستی است اما نه برای همه خودروها !
تکنولوژی ساخت موتور، نحوه رانندگی با خودرو و حتی نوع روغن موتور مورد استفاده، در تعیین زمان مناسب تعویض روغن موتور خودرو، بسیار مهم و حیاتی است طوری که مثلا برخی خودروسازان، هر 5000 کیلومتر را معادل هر 6 ماه درنظر می‌گیرند اما برخی دیگر هم هستند که معتقدند باید در هر 12 هزار کیلومتر یا هر یکسال، برای تعویض روغن موتور، اقدام کنید.
همانطور که گفتیم، تکنولوژی ساخت موتور نیز در تعیین زمان مناسب تعویض روغن موتور، مهم است. مثلا موتورهایی که از سیستم توربوشارژ استفاده می‌کنند، ممکن است زودتر از مابقی موتورهای تنفس طبیعی، نیاز به تعویض روغن موتور داشته باشند. حتی نوع سوخت هم می‌تواند در تعیین زمان تعویض روغن موتور خودرو موثر باشد. مثلا موتورهای دیزلی، معمولا در بازه زمانی بیشتری (نسبت به موتورهای بنزینی) به تعویض روغن موتور نیاز دارند.
بهترین زمان طلایی تعویض روغن موتور
پس بهترین زمان تعویض روغن موتور چیست؟ جواب ما واضح است؛ بهترین زمان تعویض روغن خودرو که از آن بعنوان «زمان طلایی تعویض روغن موتور» نیز یاد می‌کنند، دقیقا همان چیزی است که در دفترچه راهنمای خودرو شما ذکر شده. پس لطفا به حرف بقیه، گوش ندهید!
علایم زمان تعویض روغن موتور
گاهی اوقات شرایط خاصی برای‌تان رخ می‌دهد که مجبورید روغن موتور را زودتر از زمان توصیه شده (توسط خودروساز) تعویض کنید. این شرایط خاص، معمولا به همراه نشانه‌هایی است که به شما می‌گوید باید روغن موتور خودرو را هرچه زودتر، تعویض کنید. در لینک زیر، درباره این نشانه‌ها صحبت کرده‌ایم:
تعویض روغن موتور با چک کردن روغن
یکی دیگر از راه‌هایی که به شما می‌گوید زمان تعویض روغن موتور فرا رسیده، چک کردن «منظم» روغن موتور خودروست.
بعد از آنکه روغن موتور را عوض کردید، اگر برای مدت یک ماه، هفته‌ای یک بار سطح روغن موتور را چک کنید، متوجه خواهید شد که پیشرانه خودروی شما تا چه حد روغن کم می‌کند. پس از آن، دیگر نیازی نیست این کار را هر هفته تکرار کنید و بسته به این که پیشرانه خودروی شما چه میزان روغن کم می‌کند، می‌توانید این بازه زمانی چک کردن را طولانی‌تر کنید. مثلا هر سه هفته یکبار یا هر ماه یکبار. در لینک زیر، با روش صحیح چک کردن روغن موتور آشنا می‌شوید:
در زمان چک کردن روغن موتور، که به کمک میله روغن (گیج روغن) آنرا انجام می‌دهیم، باید 3 سوال مهم را از خودمان بپرسیم:
1- آیا سطح روغن موتور، کاهش یافته؟
کاهش ناگهانی سطح روغن می‌تواند نشانه‌ای از روغن‌ریزی یا استفاده از روغن موتور تغلبی باشد.
2- آیا رنگ روغن موتور، تغییر کرده؟
قبل از هرچیز باید بدانید که تشخیص طبیعی بودن رنگ روغن موتور، نیازمند تجربه بسیار است. اما باید بدانید که روغن موتورها، به مرور زمان، رنگ‌شان تغییر کرده و تیره می‌شود. تیره‌شدن روغن موتور، نشانه خوبی است چراکه به شما می‌گوید روغن موتور، توانسته دوده‌های ناشی از احتراق و سایر رسوب‌ها را به خودش جذب کند.
اما تیره‌شدن «زودهنگام» روغن موتور، اصلا نشانه خوبی نیست! و حتی خطرناک هم هست چراکه می‌تواند دلیلی بر خرابی رینگ و پیستون یا وجود نقص و ایراد در کارتل باشد. بنابراین اگر رنگ روغن موتور، خیلی زود به تیره‌شدن متمایل شد، حتما برای بررسی بیشتر، به تعمیرگاه‌های مجاز مراجعه کنید.
در شکل فوق، نحوه تغییر رنگ روغن موتور را مشاهده می‌کنید. وقتی رنگ روغن به رنگی شبیه رنگ شماره 3 می‌رسد، یعنی زمان تعویض روغن موتور فرا رسیده است.
3- آیا چسبندگی روغن موتور، بیشتر شده؟
میزان چسبندگی روغن موتور را باید به کمک انگشتان‌تان لمس کنید. این طبیعی است که بعد از مدتی استفاده، چسبندگی روغن موتور، اندکی افزایش یابد.
اما بازهم این چسبندگی، حد تعادل دارد و اگر از مقدار خاصی بیشتر باشد، به این معنی است که ویسکوزیته روغن موتور تغییر کرده. در این حالت، روان‌سازی قطعات دیگر مطلوب نبوده و به عبارت بهتر، اصطکاک میان قطعات، بیشتر از حد نرمال شده است.
تعویض روغن موتور در شرایط رانندگی سخت
یکی دیگر از عواملی که باعث تغییر در زمان توصیه‌شده خودروساز برای تعویض روغن موتور می‌شود، رانندگی در شرایط سخت است. اگر به دفترچه راهنمای خودروی‌تان مراجعه کردید و شرایط سخت رانندگی برای خودروی‌تان تعریف شده بود، حتما باید بدانید که زمان تعویض روغن موتورتان را باید تغییر داده و آنرا زودتر از شرایط ایده‌آل، باید عوض کنید.
صرفا جهت اطلاعات بیشتر باید بدانید که خودروسازان، معمولا رانندگی در حالت‌های زیر را بعنوان «شرایط سخت» تعریف می‌کنند:
- رانندگی در گرد و خاک،
- رانندگی در جاده‌های ناهموار یا کویری،
- رانندگی با یدک‌کش یا بکسل کردن،
- رانندگی مداوم با سرعت زیاد،
- رانندگی مداوم با سرعت کم (زیر 30 کیلومتر برساعت)،
- رانندگی در دماهای خیلی سرد یا خیلی گرم،
- رانندگی در مناطق کوهستانی و مناطقی با رطوبت زیاد،